روشهای بکارگیری
واکسن در گله های طیور ( بخش نخست ) .
بکارگیری روشهای
نامناسب واکسیناسیون ، معمول ترین دلیل شکست این عملیات در مزارع پرورش طیور صنعتی
میباشد . توجه داشته باشید که نتیجه ی برنامه ریزی مناسب و توجه به جزئیات ،
مدیریت بهتر ، کنترل موثر بیماریها و در نتیجه راندمان اقتصادی بهتر خواهد بود . متن حاضر ، نگاهی کلی به
اصول واکسیناسیون طیور صنعتی میباشد .
تکنیکهای
واکسیناسیون گروهی :
تعداد جمعیت گله
های طیور صنعتی ، میتواند به بزرگی 45000 قطعه پرنده در هر سالن باشد . به همین دلیل در مزارع پرورش طیور
صنعتی بایستی واکسیناسیون ، بصورت گروهی صورت پذیرد . هدف از انجام چنین عملیاتی (
واکسیناسیون ) ، واکسینه نمودن تعداد بالایی از پرندگان موجود در گله به منظور جلوگیری و یا به
حداقل رساندن تاثیرات یک بیماری خاص می باشد .
میزان پرندگانی
که بصورت موثر واکسینه میشوند ، با توجه به عوامل عفونی موجود در مزرعه و همچنین موقعیت همه گیر شناسی مرتبط با عامل
واکسیناسیون ، متفاوت می باشند .
در بسیاری از
مواقع ، واکسیناسیون ممکن است تنها به منظور به حداقل رسانی تاثیرات اقتصادی یک بیماری و در جهت پیگشیری کلی تمامی
جمعیت گله صورت پذیرد . واکسنهای تجاری زیادی اکنون در دسترس میباشند که برای گله
هایی با جمعیت زیاد تهیه شده اند .
انواع واکسنهای
مورد استفاده :
در حال حاضر و
بطور کلی ، دو نوع واکسن مختلف برای استفاده در طیور صنعتی وجود دارد :
1 . واکسن های
زنده تخفیف حدت داده شده :
با توجه به
جمعیت و بزرگی گله ، واکسنهایی حاوی ویروسهای تخفیف حدت داده شده ، ( با وجود
محدودیتهای محیطی موجود ) بصورت گسترده مورد استفاده قرار میگیرند . استفاده از
این واکسنها با استفاده از تکنیکهای عملی موجود صورت می پذیرد . بطور معمول ،
روشهای آب آشامیدنی و یا اسپری ، برای واکسیناسیون این
واکسنها استفاده میشوند . اما برخی از واکسنهای زنده را بایستی با روشهای اختصاصی
چون قطره چشمی و یا تزریق ، استفاده نمود .
2 . واکسنهای
غیرفعال :
این دسته از
واکسنها ، بطور معمول در واحدهای پرورش مرغهای مادر یا تخمگذار استفاده میشوند و نیازمند مدیریت اختصاصی
میباشند . تمامی اینگونه واکسنها ، واجد انواع تقویت کننده ها در جهت متعادل سازی
پاسخ ایمنی بدن پرنده به آنتی ژنها میباشند . در ساخت این واکسنها
، عموما از تقویت کننده هایی چون روغن های معدنی و هیدروکسید آلومینیوم استفاده
میشود .
تکنیکهای
استفاده از واکسنها :
oآب آشامیدنی
.
oاسپری ( در یکروزگی و یا بر روی پرندگان حاضر در سالن ) .
oقطره چشمی .
oسوراخ کردن ( بصورت جلدی WingWeb و یا از طریق پا ) .
oتزریقی ( داخل ماهیچه ایی یا زیرجلدی ) .
oداخل جنینی ( In-Ovo ) .
روش آب آشامیدنی :
روش آب آشامیدنی ، راهی مناسب برای عرضه اغلب واکسنهای
زنده و بخصوص واکسنهای بیماریهایی چون گامبورو و همچنین Encephalomyelitis ، میباشد . ارگان هدف در
واکسیناسیون علیه این بیماریها ، روده میباشد . وجود شکاف Choana در طیور ، این امکان را
فراهم میکند که اکثر واکسنهای ویروسی تنفسی را از طریق شکاف یاد شده و از طریق
دهان به سیستم تنفسی ( بینی ) ارائه نمائیم .
واکسنهای زنده
با توجه به رفتارهایشان ، قلمرو زندگی محدودی دارند که در حین انجام عملیات
واکسیناسیون بایستی مدنظر قرار گیرند . یکی از مهمترین نکات استفاده از این
واکسنها ، دوره زمانی یک ساعت و نیم تا دو ساعته ارائه واکسن میباشد . فرضیه ایی
وجود دارد مبنی بر این که واکسن موجود در آب ، در خلال این دوره زمانی ، برای تمامی پرندگان حاضر در سالن ، قابل استفاده میباشد .
این نکته را
بخاطر داشته باشید که بایستی از نوشیدن آب توسط تمامی پرندگان موجود در سالن ، طی دوره زمانی یاد شده اطمینان یابیم . این
در حالیست که یکی از محدودیتهای روش فوق دقت در انجام مناسب نکته یاد شده میباشد .
روشهای مختلفی برای اطمینان از موضوع فوق ( مصرف آب توسط تمامی پرندگان طی دوره زمانی 2 ساعته ) وجود دارد . از
میان این روشها میتوان به :
oکنترل نور .
oکنترل غذا .
oایجاد محدودیت در آب مصرفی پرندگان .
اشاره نمود .
غذا و آب دریافتی توسط پرندگان ، قویا با یکدیگر در ارتباط میباشند ،
بطوریکه وجود غذا ، پرنده را به مصرف آب نیز تشویق میکند . اگرچه ایجاد محدودیت در ارائه
آب به پرنده میتواند مفید واقع
گردد ، توجه داشته باشید که تشنگی بیش از حد نیز درجاتی از استرس را به پرنده وارد میکند که میتواند زمینه ساز بروز بیماری
ها باشد . این در حالیست که مورد فوق ، مغایر با انجام مناسب عملیات واکسیناسیون
میباشد .
کنترل نور نیز
بر مصرف آب تاثیرگذار خواهد بود . در واقع ، کنترل نور از
طریق تاثیر بر انجام فعالیتها و همچنین تغییر الگوی مصرف غذا توسط پرنده ، بر مصرف آب ، تاثیرگذار خواهد بود .
واکسنهای زنده
به عوامل ضدویروسی که در اغلب مزارع پرورش طیور استفاده میشوند ، حساس میباشند .
بنابراین پیش از استفاده این دسته از واکسنها بایستی اطمینان یابیم که واکسن در
مجاورت مواد ضدعفونی کننده ، آب کلره و یا مواد شوینده و
پاک کننده مورد استفاده در مزارع ، قرار نمی گیرد .
در جهت کاهش خطر
احتمال مجاورسازی واکسنهای فوق با این دسته از مواد شیمیایی ، مقدماتی را بایستی
فراهم نمود و برخی نکات را نیز بایستی به خاطر داشت . از این مقدمات میتوان به
شستشوی صحیح دستها ( بدون استفاده از صابون ) و قراردهی واکسن در ظروفی که هیچ
استفاده قبلی از مواد شوینده و یا ضدعفونی کننده در آنها نشده است ، اشاره نمود .
میزان آب مورد نیاز برای انجام عملیات واکسیناسیون بایستی
محاسبه گردد و از نفوذ آب موجود در منبع
اصلی به درون مخزن واکسن ، تا تکمیل عملیات واکسیناسیون جلوگیری به عمل آید .
آب کلره برای ویروس واکسن ، شدیدا نابودکننده بوده
و میزان واکسن ارائه شده به پرنده را به میزان قابل
توجهی کاهش میدهد . اضافه نمودن پودر شیر بدون چربی به آب ، راهی موثر برای غلبه بر تاثیرات نابودکننده
کلر میباشد . توجه داشته باشید که پودر شیر ، با ذرات واکسن ارتباط برقرار کرده و از این
طریق اثرات محافظتی خود را ایجاد می نماید .
برای انجام
اینکار بایستی 2 تا 2.5 گرم پودر شیر را به ازای هر لیتر آب و یا 10 گرم از پودر شیر را به ازای هر گالن ، به آب مورد استفاده برای واکسیناسیون اضافه نمود .
توجه داشته باشید که این کار را بایستی حداقل بیست دقیقه قبل از اضافه نمودن واکسن
به آب انجام داد .
برداشت شیر و آب مخلوط شده با واکسن را
بایستی توسط یک سطل پلاستیکی تمیز انجام داد . کلاهک فلزی ویال واکسن را برداشته و
هر شیشه را مقداری قبل از برداشت درپوش لاستیکی آن ، در آب فرو برید . سپس محتوای هر شیشه را بخوبی در زیر آب مخلوط نمائید و در واقع ، شیشه را بخوبی بشوئید
.
زمانیکه واکسن
را به آب مخزن اضافه کردید ، بایستی از توزیع یکنواخت
واکسن در آب مخزن اطمینان یابید . آماده نمودن سیستم آبخوری ، قبل از شروع عملیات واکسیناسیون ،
از اهمیت ویژه ایی برخوردار میباشد . اهمیت این نکته از آن جهت است که لوله ها
ممکن است حاوی آب بدون واکسن باشند .
خطوط آبخوری
نیپل با توجه به نوع طراحی اشان ، باقی مانده آب بالایی را در خود ذخیره میکنند . این حالت را
میتوان حتی زمانی مشاهده نمود که تمامی آب موجود در آبخوری توسط پرندگان مصرف شده باشد . یکی از مزایای استفاده از
پودر شیر آن است که بعنوان نوعی نگهدارنده اختصاصی برای
ذرات واکسن عمل میکند .
توجه داشته
باشید که خطوط آبخوری ، تا زمانیکه ذرات شیر در آن قابل مشاهده میباشند بایستی واجد آب باشد . استفاده از رنگهای مخصوص مشخص کننده نیز
در جهت بهبود عملیات ، پیشنهاد میگردد .
افزایش شدت نور
، شروع عملیات غذادهی و همچنین راه رفتن در میان پرندگان همگی از روشهایی میباشند که در نوشیدن آب توسط پرندگان ، پس از انجام واکسیناسیون ، موثر میباشند
.
یکی از راههای
مناسب برای ارائه دوز مشخص از واکسن به پرندگان ، پر کردن آبخوریها بصورت دستی میباشد .
این در حالی است که آب تامین شده بایستی کاملا با پودر شیر مخلوط شود . از سوی دیگر ، اطمینان از مخلوط
شدن مناسب واکسن در هر آبخوری ، از اهمیت ویژه ایی برخوردار میباشد .
بدلیل وجود تنوع
و گستردگی در طراحی سیستمهای آبخوری و مجاری انتقال آب در سالنهای پرورش طیور ، انتخآب روش مناسب واکسیناسیون با توجه به تجهیزات ،
اهمیت ویژه ایی دارد .
روش اسپری :
استفاده از
اسپری به منظور عرضه واکسنهای ویروسی تنفسی از روشهای بسیار موثر میباشد . این روش
به دو صورت استفاده میشود :
oاستفاده از روش اسپری در جعبه های تحویل جوجه در سن یکروزگی .
oاستفاده از روش اسپری برای پرندگان حاضر در سالنهای پرورش .
استفاده از
اسپری در یکروزگی :
قرارگیری جوجه های یکروزه در جعبه ها ، شرایطی مناسبی را به
جهت کنترل مناسب پرندگان برای انجام عملیات واکسیناسیون ایجاد میکند
. پرندگان در گروههای 80 تا 150 قطعه ایی در داخل
جعبه ها قرار داده شده اند و ارتباط نزدیک آنها با یکدیگر ، انتقال جانبی و فیزیکی
واکسن را مقدور می سازد .
اندازه فیزیکی پرندگان ، تحویل مستقیم واکسن به سیستم تنفسی را غیرممکن میکند و از سوی دیگر ،
تجهیزاتی که امروزه در دسترس میباشند ، توانایی ایجاد اندازه مناسب ذرات واکسن را
برای تحویل استنشاقی واکسن به پرنده ، ندارند . فرض بر آن
است که واکسنهای فوق ، در گروهی از پرندگان از طریق چشم و در
گروهی دیگر از طریق دهان وارد بدن پرنده میشوند . ولی اغلب پرندگان ، واکسن را از طریق دهان دریافت میکنند .
در چنین حالتی ، جوجه های یکروزه ، واکسن دریافتی را به یکدیگر و
همچنین دیواره های صاف جعبه انتقال می دهند .
واکسن استفاده
شده را بایستی بخوبی بر روی پرندگان اسپری نمود . همچنین
، حجم واکسن مورد استفاده را نیز بایستی به دقت محاسبه نمود . حجم فوق ، با توجه
به نوع واکسن و همچنین تجهیزات مورد استفاده از 7 تا 40 میلی لیتر برای هر 100
قطعه جوجه متفاوت میباشد .
بدلایل کاربردی
، قطراتی با اندازه 100 تا 300 نانومتر برای پوشش پرندگان با اسپری ، ایده آل میباشد . قطراتی با
اندازه های کوچکتر ، بدلیل سبکی ، با حرکت هوا براحتی همراه شده و به جعبه ها
نخواهند رسید . توجه داشته باشید که کیفیت آب مورد استفاده در این نوع واکسیناسیون نیز از
اهمیت ویژه ایی برخوردار میباشد . آب مورد استفاده ، بایستی
تازه و خنک باشد زیرا ، حرارت بالا بر روی عملکرد واکسن تاثیر منفی خواهد گذاشت .
درصورتیکه آب مورد استفاده در واکسیناسیون ، گرم باشد ، تیتر
واکسن کاهش می یابد . اگر قصد دارید با استفاده از روش اسپری ، گله خود را واکسینه
نمائید به خنکی و تازگی آب مورد استفاده نیز توجه
داشته باشید .
اگر اسپری مورد
استفاده شما ، تمامی پرندگان موجود در جوجه را پوشش دهد ، به یک واکسیناسیون ایده آل دست
خواهید یافت . توجه داشته باشید که تجهیزات طراحی شده برای چنین واکسیناسیونی به
بهبود عملکرد شما کمک شایانی خواهد نمود . بنابراین از این تجهیزات نیز میتوان در
مواقع مورد نیاز بهره برد .
تجهیزات مورد
استفاده در واکسیناسیون بایستی از نظر عملکرد صحیح مورد بازبینی قرار بگیرند .
چنین تجهیزاتی را اصولا بایستی قبل از استفاده کالیبره نمود . کالیبره کردن نیز بر اساس نوع واکسن و دوز مورد استفاده
، در واحد زمان صورت می پذیرد .
درصورتکیه یک
واکسیناسیون ایده آل مدنظر شماست ، نبایستی حدود و اندازه ها را حدس بزنید و
بایستی تمامی این فاکتورها را به دقت اندازه گیری نمائید . توجه داشته باشید که
تجهیزات اسپری کننده تحت فشار ، بایستی واجد عامل اندازه گیر فشار و همچنین زمان
باشند . از سوی دیگر ، به کیفیت هوای مورد استفاده نیز بایستی توجه نمود و
مراقبتهای لازم را مبذول داشت . این هوا بایتسی عاری از آلودگیهای روغنی و
باکتریایی تولیدی در کمپرسور باشد .
استفاده از
اسپری در سالنهای پرورش طیور :
امروزه طیور
صنعتی واجد سرعت رشد بسیار بالایی میباشند . این نکته بدین معناست که سرعت رشد فوق
سبب رشد فیزیکی پرنده ها و بزرگی آنها نسبت به یکروزگی می شود .
این رشد فیزیکی سبب میشود در سنی که نیازمند استفاده از واکسنهای استنشاقی ویروسی
هستیم ، پرندگان رشد قابل ملاحظه ایی کرده باشند . به همین
دلیل ، اکنون این امکان وجود دارد که در صورت نیاز ، از واکسنهای استنشاقی ، بصورت
مستقیم استفاده شود .
منبع
ipiran
منبع:
مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )