استرس گرمایی در
دامداری :
استرس گرمايي
يكي از مشكلات عديده اي است كه دامداران خصوصاً، دامداراني كه در مناطق گرمسير
حضور دارند با آن مواجه هستند.بطور معمول زماني كه دماي هوا رو به افزايش مي باشد
بدن گاوها در طول مدت 2 تا 7 هفته خود را با شرايط
مطابقت داده و در اين هنگام تبخير از سطح بدن مكانيسم اصلي دفاع در برابر اين گرما
و افزايش دما مي باشد. اين تبخير مي تواند بوسيله انسان با ايجاد دوش هايي در محل
شيردوشي و يا بوسيله فيزيولوژي طبيعي بدن حيوان از طريق افزايش تعداد تنفس و يا افزايش ميزان
فعاليت غدد عرق ايجاد شود. زماني كه دماي هوا بطور ناگهاني و يا بيشتر از سطح تحمل
بدن حيوان بالا مي رود، هموستازي بدن تعادل خود را از
دست داده و كاهش اشتها و توليد و كاهش توليد مثل و حتي مرگ را به همراه دارد.براي
كنترل اين معضل و به حداقل رساندن آن روش هاي مختلفي موجود مي باشد كه در دو بخش
كنترل استرس گرمايي كه باعث كاهش توليد شير مي شود و كنترل استرس گرمايي كه باعث
كاهش توليد مثل مي شود بحث خواهد شد:
1- روش هاي
كنترل استرس گرمايي براي بهبود توليد شير و مبارزه با كاهش آن:
از نكات ابتدايي
و اصلي مبارزه با استرس گرمايي اين است كه دامدار بتواند و خصوصيات رفتاري دام هاي
خود را در مواجهه با استرس گرمايي تشخيص داده و به موقع نسبت به كنترل آن اقدام
كند، اعمالي مثل بي حالي و سستي و فرار از آفتآب و خوابيدن بيش از حد در ابتداي امر به دامدار
كمك خواهد كرد؛ همچنين در چنين شرايطي دامدار بايد نسبت به تغذيه دام هاي خود دقت
كافي مبذول كند تا با تغذيه نادرست و بيش از حد و افزايش متابوليسم بدن، حيوان در گرماي زياد خسارت جبران ناپذير به خود
وارد نكند. در دسترس بودن آب مناسب از ديگر عوامل مفيد
مي باشد. در مورد دانستن وضعيت گاو كه عنوان شد بوسيله
دامدار بايد مد نظر قرار گيرد، تفاوت نژاد بين گاوها بسيار مهم مي باشد، چرا که در بعضي نژادها به
علت تفاوت در ميزان متابوليسم بدن و ميزان آب و غذاي موردنياز و ميزان عرق و لايه بندي و رنگ
آنها، نسبت به ن‍ژادهاي ديگر مقاومت بهتري دارند. اما بهترين راه حل براي كنترل
استرس گرمايي ايجاد سايه در محل دامداري مي باشد، خصوصاً در زماني كه اين سايه در
محل غذا خوري و آبخوري حيوان وجود داشته باشد حيوان در زمان خوردن غذا، كمتر آزار ديده و در
نتيجه اين منجربه افزايش ميزان توليد مي شود. ايجاد سايه و سايه بان در محل
استراحت و غذاخوري حيوان باعث كاهش حداقل 30% از ميزان استرس گرمايي
وارد به حيوان مي شود.
2-روش هاي كنترل
استرس گرمايي براي بهبود وضعيت توليد مثلي حيوان:
در زمان مواجهه
با استرس گرمايي ميزان باروري دام كم مي شود. اين مسئله بدين دليل است كه در زمان
استرس گرمايي دوره فحلي حيوان كوتاه شده و تشكيل
فوليكول در اين حالت در زمان هاي مختلف رخ مي دهد. همچنين در زماني که گاو دچار استرس گرمايي مي باشد تشكيل رويان دچار
مشکل مي شود و در گزارش هاي مختلف آمده است كه در حدود 60 تا 66% كاهش داشته است.
همچنين اثرات منفي استرس گرمايي در درماي 440C در زمان قبل از تلقيح و400C بعد از تلقيح تشخيص داده
شده است. از راه هاي مناسب براي جلوگيري از كاهش توليد مثل همان روش ايجاد سايه و
همچنين خشك كردن محيط در زمان تلقيح مصنوعي مي باشد كه كمك شاياني به كنترل اين
وضعيت خواهد كرد. روش ديگري كه در زمان استرس گرمايي،به منظور بهبود شاخص هاي
توليد مثلي به کار مي رود، همزماني فحلي و ايجاد همزماني در گاوها بوده كه نشان داده شده است در تابستان در گاوهايي كه بصورت همزمان فحلي شده اند و همزمان
تلقيح شده اند نسبت به گاوهايي كه جداگانه فحل يابي
شده اند در صد موفقيت بيشتري در باروري داشته اند چون فحل يابي بصورت انفرادي در
تابستان با كوتاه شدن دوره فحلي مشكل مي باشد.
هر كدام از اين
تكنيكها و روشها، اثرات خاص خود را دارا بوده و با توجه به ارزش اقتصادي و شرايط موجود دامداران مي توانند براي
بهبود ميزان توليد مثل و توليد شير خود از آنها استفاده كنند
منبع:
مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )