اجزاء سيستم عرضه ماهي زنده :
1- مخزن يا محل
نگهداري ماهي
2- پمپ ها و
لوله هاي انتقال آب و هوا دهي
3- *****ها
4- تجهيزات
كنترلي دما
5- تجهيزات
جانبي
6- انبار ماهی زنده
1ـ مخزن يا محل
نگهداري ماهي:
مخزن يا محل
نگهداري ماهي شرايط خاصي را دارا بوده و حجم آن بسته به ميزان عرضه متفاوت و از
200 ليتر تا 5 هزار ليتر مي‌تواند متغير باشد. در هنگام ساخت آن بايستي سعي شود كه
فضاي مرده آن حداقل بوده, تا از يك طرف محيط مناسبي براي رشد قارچها و باكتريها
ايجاد نشود و از طرف ديگر, شستشوي آن آسان باشد همچنين منفذ خروجي بايستي در پايين‌ترين
نقطه آن قرار داشته باشد. اين مخازن مي‌تواند ثابت يا متحرك ساخته شوند. جنس اين
مخازن بايستي از موادي ساخته شو دكه حداقل قابليت حلاليت با آب داشته باشد. در نوع متحرك آن, جنس آن مي‌تواند
از پلاستيك, فايبرگلاس و يا شيشه ساخته شود. اگر چنانچه قرار است فلزي باشد
ترجيحاً از استيل يا آلومينيم استفاده شود. در نوع مخازن ثابت, علاوه بر موارد
بالا, مي‌توان از بتون و يا تركيبي از آجر، قيرگوني و سنگ استفاده كرد. ضخامت
ديوارة بتوني مي‌تواند بين 30ـ10 سانتي‌متر متغير باشد, ولي به لحاظ تبادلات
حرارتي كمتر اين مخازن با محيط اطراف , سعي ميكنند بخشي از مخازن در داخل زمين
قرار گيرد.
رنگ داخل مخازن
بايستي روشن باشد تا تغيير رنگ آب و تجمع مواد زائد براحتي
قابل تشخيص باشد. تجربه نشان داده كه براي نگهداري 50 كيلوگرم ماهي قزل‌آلا, بدون
تعويض آب و تجهيزات الايش به مدت 24 ساعت , يك متر مكعب
كافي است.
بنابراين,
نداشتن فضاي مرده و زواياي تند در محل اتصال ديوارهاي مخزن, نصب شير و دريچه‌هاي
تخليه آب در كف مخزن, تعبيه محل‌هايي براي نصب پمپ هوا و
آب, نصب لوله هوادهي در كف مخزن جهت آساني خروج گازهاي سمي و جلوگيري از تجمع آنها,
از نكاتي هستند كه بايستي در زمان ساخت مخزن در نظر گرفته شود. گاهي اوقات جهت
اكسيژن‌رساني بهتر, ورودي آب رابصورت فواره‌اي در
بالاي مخزن, طراحي ميكنند و يا از دستگاه همراه با چرخش آب (ECO2) استفاده مي
شود
2ـ پمپ‌ها و
لوله‌هاي انتقال آب و هوادهي
نوع و ظرفيت پمپ
مورد استفاده در سيستم عرضه زنده, بسته به حجم آب و هواي موردنياز براي بيوماس زنده, انتخآب ميشود. پمپ‌هاي آب بايستي قابليت تأمين فشار لازم در لوله‌هاي
انتقال آب و ايجاد فواره‌هاي لازم مثلاً جهت اكسيژن رساني
بهتر , داشته باشند. در صورتيكه سيستم عرضه زنده به سازه‌هاي
تصفيه فيزيكي, شيميايي و يا زيستي مجهز باشند, پمپ‌هايي براي انتقال آب موجود در اين سازه‌ها و برگشت آب تصفيه‌شده به مخزن نگهداري ماهي لازم است. در سيستم‌هاي بدون سازه‌هاي تصفيه, نيز وجود پمپ آب ضروري است. گاهي اوقات به منظور هوادهي بهتر,
پمپ هوادهي در كف حوضچه ها يا مخازن نصب ميكنند.بهتر است كه جنس پمپ هاي مورد
استفاده در چرخش آب, غيرفلزي باشد به عبارتي لايه داخلي پمپ از پلاستيك يا مشتقات
آن ساخته شود.
لوله‌هاي انتقال
آب, هوادهي و همچنين شيرآلات از ديگر تجهيزات سيستم هستند كه بايستي به جنس آنها توجه شود.
حال چنانچه
بخواهيم سيستم عرضه زنده ماهي را مجهز كرده و با ديد علمي
به آن نگاه كنيم, بايستي از ادوات و تجهيزات ديگري نظير ادوات تصفيه و پالايش آب و ميكرو***** استفاده كنيم, كه هزينه ساخت
آكواريوم و نگهداري را افزايش داده ولي كيفيت محصول بسيار بهتر خواهد بود.
3ـ *****ها
ـ تصفيه فيزيكي:
در مدت زمان كوتاهي پس از اضافه كردن ماهي به مخزن نگهداري ماهي, مواد معلق زياد
ناشي از ضايعات تغذيه‌اي, مدفوع و ... در مخزن قابل رويت خواهد بود, كه سريعاً رنگ
آب را تيره كرده و از طرف ديگر بار آلودگي را زياد
مي‌كند. در اين هنگام مي‌توان با بكارگيري ميكرو*****, ذرات معلق را جمع‌آوري و از
سيستم خارج كرد, كه اين امر يا بطور دستي انجام
گرفته و يا بصورت مكانيكي قابل انجام است. تميز كردن ميكرو***** از ذرات معلق
بوسيله پس‌شويي يا backwash نيز
مي‌تواند صورت گيرد.
روش دیگر جهت
***** نمودن استفاده از یک ناودانی سوراخ دار در اطراف آکواریوم که در آن زئولیت و
اسکاچ 3 پاچ قرار داده شده و عبور آب از روی آنها می باشد که
می توان هر از مدتی با تعویض اسکاچ و احیاء زئولیت به بهبود ***** آب کمک کرد .
ـ تصفيه
شيميايي:
همانظور كه بيان
شد مدت زمان كوتاهي پس از بارگيري مخزن, نه تنها ضايعات مواد غذايي و مدفوع در آب افزايش مي‌يابد بلكه تركيبات نيتروژنه آب, كم‌كم
افزايش مي‌يابد, از گروه تركيبات از ته, آمونياك بسيار مهم بوده و حلاليت آن در آب بسيار بالاست همچنين بشدت متأثر از دو فاكتور
درجه حرارت و PH آب است. آمونياك در آب داراي رابطة تعادلي مي‌باشد. هر چه درجه حرارت و
PH آب بالاتر مي‌روند, واكنش در جهت توليد آمونياك سمي
حركت كرده, و وضعيت را به يك حالت بحراني تبديل خواهد كرد. آمونياك بوسيله هواددهي
هم از آب خارج نخواهد شد و يا بسياركم است .
ماده سمي ديگر
نيتريت بوده, كه چنانچه ميزان آن از حدي بالاتر رود, قابليت حمل اكسيژن توسط
هموگلوبين را كاهش مي‌دهد,و متعاقب آن بيماري خون قهوه‌اي (يا خون
شكلاتي) در ماهي را در پي خواهد داشت.
در بخش تصفيه
شيميايي, تصور مي‌رود كه موادي مثل زئوليت و كربن فعال, مي‌تواند جهت حذف آمونياك
مؤثر باشد, ولي براساس تجربيات عملي, خلل و فرج زئوليت سريعاً بوسيله مواد معلق
گرفته شده و از طرفي هم سريعاً اشباع ميشود كه زياد كاربردي نخواهد بود. كربن
فعال هم بسيار هزينه‌بردار است. براساس مطالعات انجام گرفته, تكنولوژي اسمز معكوس
مي‌تواند كارساز باشد كه اين تكنولوژي به دانش خاص خودش نياز دارد.
Biofilter تصفيه
زيستي يا بيو***** :
هزينه نگهداري
تكنولوژي *****زيستي بالا بوده و از طرفي تغييرات دمايي مي‌تواند مانع فعاليت‌هاي
باكتريهاي فعال شود.
4ـ تجهيزات
كنترلي دما :
در سيستم‌هاي عرضه زنده پيشرفته, با استفاده مكانيسم‌هاي
كنترلي و سنسورهاي حرارتي و كمپرسورها و ... درجه حرارت آب را براساس نياز گونه در حال عرضه تنظيم ميكنند.
اين سازه‌هاي تكميلي اين امكان را بوجود خواهد آورد كه در نقاط مختلف با شرايط آب و هوايي متفاوت مي‌توان با استفاده از ميزان كم
ورودي آب, گونه‌هاي مختلف را عرضه كرد. البته در چنين سيستم‌هايي لازم است كه سازمان تصفيه آب به طور پيشرفته‌اي عمل كرده و فاكتورهاي
فيزيكوشيميايي را تنظيم نمايد.به هر حال بهتر است از درجه حرارت هاي پائين از 10
درجه سانتيگراد چه براي ماهيان گرمابي و چه سردابي استفاده نمود تا متابوليسم
ماهيان به حد اقل ممكن برسد.
شايان ذكر است
كه گونه‌هاي مختلف آبزيان, آستانة تحمل خاصي در برابر فاكتورهاي مختلف شيميايي,
حرارتي و ... دارند. بدين معني كه عرضه زنده ماهيان گرمابي نسبت به قزل‌آلا,
آسانتر است چون مقاومت‌شان در برابر تغييرات, بالاست. در صورتيكه ماهي قزل‌آلا در
كوچكترين نوسان ناگهاني حرارتي و اكسيژني آب تلف خواهد شد.
در بعضی از
مناطق جهت کاهش هزینه در آکواریوم مغازه ها از یخ خرد شده در داخل نایلون پلاستیکی
، شناور در آب استفاده می نمایند .
5 ـ تجهيزات
جانبي:
ظرف كشتار ماهي:
پس از برداشت ماهي از آكواريوم جهت جلوگيري از عرضه غيربهداشتي و لازم است از ظروف
بهداشتي خاصي استفاده شود, در غير اينصورت, ماهي صيد شده, مدتها تقلا كرده تا
بميرد, كه نه تنها بسيار كثيف خواهد شد, بلكه در اثر ضرباتي كه به بافت گوشت وارد
ميشود, آن را بد رنگ خواهد نمود. جهت برداشت ماهي از آكواريوم , سعي شود از ساچوك
استفاده شود.در جان دادن ماهي علاوه بر رعايت نكات شرعي بهتر است از ظروف تميز
استفاده شود .
بهتر است با چکش
چوبی به پشت سرماهی کوبیده تا مرگ آنی باشد زیرا مرگ تدریجی باعث
آزاد شدن هورمونهای مضر و نامطلوب شدن مزه گوشت می شود .
6 ـ انبار ماهی زنده :
چنانچه در هر
مغازه یا هر شهرستان بتوان محلی را برای انبار نمودن ماهی زنده تدارک دید در هزینه حمل و نقل کاهش
چشمگیری را شاهد خواهیم بود . ضمن اینکه به تداوم عرضه نیز کمک می کند . جهت این
کار بهتر است انبار ماهی در سایه و دیوارها تیره باشند زیرا نور و
روشنایی باعث حضور بیشتر پلانکتونها و آلودگی آب می شود بدین طریق مشکل تغییر رنگ آب ، افزایش دمای آب و افزایش تعویض آب کاهش می یابد .
دستورالعمل بهداشتي
عرضه زنده آبزيان:
جهت عرضه زنده
آبزيان بايستي حداقل شرايط و ضوابط اوليه فني و بهداشتي را رعايت نمود كه درذيل به
اختصار به آن اشاره شده است .
1- عرضه كنندگان
ماهي بايد مجوزهاي لازم بهداشتي را از دامپزشكي داشته باشند و در مورد فاكتورهاي
حياتي ماهي اطلاعاتي را كسب نموده باشند .
2- عرضه كنندگان
مستقيم ماهي بايستي داراي امكانات وتجهيزات لازم جهت عرضه ماهي زنده بوده و ازبروز
هر گونه استرس ويا دستكاري بيش از حد و غير ضروري ماهيان جلوگيري كنند.
3- رعايت مسائل
بهداشتي ،زيست محيطي و بهداشت عمومي ضروري بوده وعرضه كنندگان بايستي ضمن رعايت
آنها از دفع غير بهداشتي پسآب خروجي آكواريومها وحوضچه
هاي نگهداري ماهي زنده جلوگيري نمايند و در صورت بروز تلفات اقدام به دفن بهداشتي
آنها نموده تا از آلودگي محيط زيست ومنابع آب خودداري شود.
4- ساخت
آكواريوم با ابعاد مورد نياز ومجهز به سيستم برودتي ( آكواريوم
طراحي شده توسط مجريان طرح ).
5- قبل از انتقال
ماهي زنده مي بايست ماهي را 24 الي 48 ساعت بدون غذا نگاه داشت
6- در زمان
نگهداري ماهي زنده بايستي دقت شود ماهي با كمبود اكسيژن مواجه نشود (حداقل اكسيژن
6 ميلي گرم در ليتر ).
7- تور يا
ساچوكي كه با آن ماهي از آكواريوم بيرون آورده ميشود بايستي چشمه آن متناسب با
اندازه ماهي باشد .
8- در داخل
آكواريوم به هيج عنوان نبايد به ماهي غذا داد اين امر (غذادهي به ماهي) باعث ميشود
آكواريوم كثيف
شود و عمل *****اسيون براحتي انجام نشود .
9- چنانچه از آب لوله كشي شهري استفاده مي شود ، قبل از ريختن
ماهي در آكواريوم بايستي بوسيله عمل اكسيژن دهي آب را كلر زدائي كرد .
10- خودروي حمل
ونقل و انتقال ماهي زنده بايستي داراي مخزن مخصوص همراه با كپسول اكسيژن و لوله
هاي تراوا باشد
11- در سيستم عرضه زنده ماهي رابطه مستقيمي بين مدت زمان
نگهداري ماهي و كيفيت گوشت وجود دارد. بدين معني كه هر چه مدت زمان نگهداري ماهي
در اين سيستم بيشتر شود، در برخي موارد ، بدليل محدويت
تعويض آب و يا تعويض كم آب ، اكثر فاكتورهاي كيفي آب در اثر دفع ادرار ، مدفوع و ساير ترشحات آبششي
(تركيبات ازته), دستخوش تغيير شده, كه از يك طرف عامل ايجاد استرس بوده و از طرف
ديگر سبب تجمع تركيبات ازته از جمله آمونياك در گوشت ماهي خواهد شد.آمونياك ماده بسيار
سمي است.بنابر اين لازم است ضمن توجه به مزاياي آن ،به اين مهم نيز توجه شود.
منبع:
مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )