کاهش خسارت خشکسالی در گندم دیم

گردش هو ا: نصب فن های گردش هوا در گلخانه سرمایه گذاری خوبی است. در طول زمستان، هنگامی که گلخانه باید گرم شود، گلخانه به گردش هوا نیازمند است؛ تا بدان وسیله دمای یکنواختی در داخل گلخانه تأمین گردد. بدون فن های اختلاط هوا، هوای گرم به بالای گلخانه رفته و هوای سرد در کف گلخانه و در اطراف گیاهان باقی می ماند. برای گلخانه های کوچک (کمتر از 60 فوت درازا)، فن ها را به صورت قطری در گوشه های مقابل هم و کمی خارج از گوشه نصب می کنند. هدف از این کار ایجاد یک الگوی دایره ای (بیضی) برای جابجایی هوا می باشد. فن ها باید به طور مداوم در طول زمستان به کار گرفته شوند. اما این فن ها را در تابستان، هنگامی که گلخانه به تجدید هوا (تهویه) نیازمند است، باید خاموش کرد.   تجدید هوا (تهویه): تجدید هوا، معاوضه هوای داخل با هوای بیرون برای کنترل دما، بیرون بردن رطوبت و غنی سازی دی اکسید کربن می باشد. چندین سیستم تهویه متفاوت را می توان برای تجدید هوای گلخانه مورد استفاده قرار داد. تهویه طبیعی هو با استفاده از دریچه های سقفی که بر روی دیواره های کناری گلخانه نصب شده اند، صورت می گیرد. هوای گرم با استفاده از جریانهای جابجایی بالا رفته و از طریق دریچه ها خارج می گردد؛ و به این ترتیب موجب دریافت هوای سرد از همه طرف می شود. تهویه مکانیکی هوا با استفاده از فن های خروجی، که هوا را از یک گوشه گلخانه به خارج می رانند درحالیکه هوای بیرون از گوشه دیگر گلخانه وارد می شود، صورت می گیرد. اندازه فن های خروجی باید به نحوی باشد که، کل حجم هوای داخل گلخانه را در یک دقیقه تعویض نماید.کل حجم هوا در یک گلخانه متوسط یا بزرگ (برحسب فوت مکعب) را می توان با حاصلضرب مساحت کف در عدد 8 (میانگین ارتفاع) محاسبه نمود . اندازه فن خروجی یک گلخانه کوچک، (حجم آن کمتر از 5000 فوت مکعب) از حاصلضرب مساحت کف در عدد 12 به دست می آید . احتیاجات تجدید هوا با شرایط آب وهوایی و فصلهای مختلف متغیر خواهد بود. در تابستان باید، 1 تا 1.5 برابر حجم هوای گلخانه در هر دقیقه تعویض شود. البته گلخانه های کوچکتر به مقدار بیشتری تعویض هوا احتیاج دارند. در زمستان، اختلاط 20 تا 30 درصد از حجم هوای داخل با هوای بیرون در هر دقیقه، بدون سرد شدن محیط گیاهان، کافی خواهد بود.   سرمایش: معمولاً ممکن است گردش هوا توسط تهویه (به تنهایی) در اواسط تابستان کافی نباشد. درتابستان اغلب لازم است که دمای هوا با استفاده از سرمایش تبخیری کاهش یابد. همچنین ممکن است در طول تابستان، شدت تابش خورشید برای گیاهان خیلی زیاد باشد. لذا در طول این دوره ممکن است سرمایش تبخیری، ایجاد سایه، یا رنگ آمیزی ضروری باشد. سیستم سرمایش تبخیری شامل یک فن و یک اواپراتور برای تبخیر آب می باشد؛ بدین وسیله هوا خنک شده و رطوبت آن افزایش می یابد. طی فرآیند سرمایش تبخیری، گرمای هوا برای تغییر حالت آب از مایع به بخار گرفته می شود. به این ترتیب هوای خنک و مرطوب به گلخانه وارد می شود؛ در حالیکه هوای گرم داخل از طریق دریچه های سقفی و دیگر منافذ به خارج رانده می شود. سیستم سرمایش تبخیری در حالتی که رطوبت هوای خارج پایین باشد؛ بهتر و مناسبتر عمل می کند. این سیستم را می توان بدون تبخیر آب برای تجدید هوای گلخانه مورد استفاده قرار داد. ظرفیت سیستم سرمایش تبخیری باید 1 تا 1.5 برابر حجم گلخانه باشد.   دی اکسید کربن و نور: دی اکسید کربن و نور برای رشد گیاهان ضروری می باشد. صبحگاهان با بالا آمدن آفتاب، گیاهان تولید انرژی غذایی (فتوسنتز) را آغاز می نمایند. میزان دی اکسید کربن در گلخانه، به واسطه مصرف توسط گیاهان، کاهش می یابد. با تجدید هوا می توان میزان دی اکسید کربن را به اندازه میزان آن در محیط بیرون بالا برد. از آنجا که دی اکسید کربن و نور در فرآیند فتوسنتز مکمل یکدیگر هستند، با تأمین روشنایی تکمیلی و تزریق دی اکسید کربن می توان بازده سبزیجات و گلدهی محصولات را افزایش داد. دی اکسید کربن مایع، یخ خشک و احتراق سوختهای بدون سولفور می تواند به عنوان منابع تأمین دی اکسید کربن مورد استفاده قرار گیرد .   کنترل شرایط محیطی گلخانه : فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما حساس می باشد. محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.   دما: دمای مناسب برای گلخانه توسط انرژی حاصل از تابش خورشید فراهم می شود؛ و در صورتی که این انرژی کافی نباشد؛ دما به وسیله حرارت تکمیلی تأمین می گردد. گیاهان مختلف به محدوده دمایی متفاوتی نیاز دارند. برای مثال گیاهان گرمسیری به محدوده دمایی 70 تا 80 درجه فارنهایت نیازمند می باشند. دمای داخل گلخانه باید در روز در دمای موردنظر ثابت بماند؛ و درشب 10 درجه فارنهایت پایینتر باشد. چهار روش برای ثابت نگه داشتن دما در حد مطلوب وجود دارد : جلوگیری از اتلاف حرارت ذخیره گرما اضافه کردن حرارت خارج کردن حرارت اضافی   دما، مهمترین فاکتور محیطی در نزد کشاورزان می باشد. تنظیم کردن دما، تأثیر مستقیمی بر روی رطوبت نسبی و سطح دی اکسید کربن دارد. تهویه می تواند بیشتر یا همه کنترل دمای مورد نیاز برای گلخانه های کوچک فصلی را به انجام برساند. گلخانه های بزرگتر ممکن است به فن های الکتریکی (برای خنک کردن گلخانه در تابستان) و سیستم های حرارتی برای شبهای سرد نیازمند باشند. با توجه به آنچه گفته شد، اغلب گیاهان دارای دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده آل می باشند. در جدول 1-1 محدوده های دمایی توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای آمده است.   رطوبت نسبی: رطوبت نسبی مقیاسی از مقدار آب موجود در هوا در یک دمای داده شده می باشد. میزان تنفس گیاهان متأثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می باشد؛ زیرا که رطوبت نسبی، اختلاف فشار بخار بین سطح برگها و هوای اطراف را تعیین می کند. رطوبت نسبی بین 25 تا 80 درصد، تأثیر ناسازگاری برروی رشد اکثر گیاهان ندارد. رطوبت نسبی خارج از این محدوده می تواند مانع تنفس گیاه شده و به گسترش بیماریها کمک نماید. در ضمن رطوبت نسبی بالا موجب افزایش بیماریهای برگی در گلخانه می شود. رطوبت نسبی هوای داخل گلخانه به وسیله دمای سطوح داخلی تعیین می شود. کاهش جریان هوا و نیز کم شدن نرخ تعویض هوا، منجر به افزایش رطوبت نسبی می شود. یک گلخانه دار که دارای گلخانه ای کاملاً بسته با پوشش دو لایه ای می باشد؛ باید از وجود امکانات تهویه کافی، که برای کنترل رطوبت نسبی و نیز حداکثر دما لازم است، مطمئن باشد. رطوبت نسبی ایده آل برای گلخانه چیزی بین50 تا 60 درصد است. اگر رطوبت نسبی خیلی بالا باشد، شرایط برای حمله بیماریها به گیاهان فراهم می شود. اگر رطوبت نسبی خیلی پایین باشد، گیاهان از تنش آبی در رنج خواهند بود. رطوبت نسبی را می توان با آبیاری کردن درصبح و بیرون راندن هوای مرطوب کنترل نمود. باید توجه داشت که هرگز نباید آبیاری را بعد از ظهر انجام داد.   نور : شدت، استمرار و پخش طیفی نور مرئی برای رشد گیاه، مهم و حیاتی است. نور موردنیاز معمولاً توسط خورشید تأمین می شود؛ مگر اینکه گلخانه در فصل زمستان فعال باشد.   عوامل مؤثر در تعیین مقدار نور عبوری از پوشش گلخانه عبارتند از : موقعیت گلخانه جهت گیری نسبت به خورشید زاویه پوشش شفاف گلخانه نسبت به شعاع نور   خصوصیات فیزیکی پوشش: سطوح منعکس کننده نور در داخل گلخانه، می تواند مقدار نور در دسترس گیاهان را افزایش دهد. رنگ سفید و ورقهای آلومینیمی برای این کار مناسب است. روشنایی در دو حیطه اندازه گیری می شود؛ کمیت و کیفیت. کیفیت مربوط به شدت تابش و کمیت مربوط به طول دوره تابش می باشد. می دانیم که یک گیاه به مقدار مشخصی از تابش نور نیازمند است. اگر کییفیت نور پایین باشد؛ با اضافه کردن کمیت آن، میزان نور تابیده شده به مقدار کمی اضافه می گردد و بر عکس. در هر گلخانه شفافیت لازم برای عبور نور، توسط پوشش گلخانه فراهم می شود. مثالهایی از مواد شفاف جهت پوشش گلخانه عبارتند از: شیشه، پلاستیک، اکریلیک و فایبرگلاس.   دی اکسید کربن: یکی دیگر از فاکتور های محیطی که برای رشد گیاه لازم است، دی اکسید کربن می باشد. دی اکسید کربن یکی از اجزای اصلی در فرآیند فتوسنتز است؛ اما تاکنون آنطور که از تأثیرات دما، نور و رطوبت بر روی رشد گیاهان آگاه هستیم، در مورد دی اکسید کربن اطلاعات زیادی در دست نیست. در یک گلخانه کاملاً بسته که گیاهان فراوانی دارد، کمبود دی اکسید کربن می تواند فاکتورهای رشد را محدود نماید. تنظیم میزان این عامل محیطی برای بهبود رشد گیاهان در گلخانه، بخشی از مدیریت موفق گلخانه می باشد. البته باید توجه داشت که کمیت و کیفیت مطلوب محصولات گلخانه ای به وسیله مدیریت مناسب فاکتورهای رشد تحقق می یابد؛ به طوری که این عوامل در زمان درست و به مقدار مورد نیاز در اختیار گیاه قرار گیرد.   جریان هوا در گلخانه: گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .   منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )