كدو تخمه كاغذي- (Cucurbita pepo,var.styriaca) گياهي
علفي-ومتعلق
به تيره كدوئيان (cucurbitaceae) :
اعجاز گياهان دارويي
از روزگاران كهن در ميان بشر طرف توجه بسيار بوده است و انسان در طول تاريخ موفق به كشف
اثرات معجزه آساي گياهان داروئي دردرمان بيماري هاي مختلف شده است. ليكن با
توجه به اثرات سريع داروهاي شيميائي همه آن تجربيات بتدريج به بوته
فراموشي سپرده شد. خوشبختانه اين بي توجهي به طبيعت چندان دوام نيافت و بروز
اثرات ناخواسته و عوارض جانبي داروهاي شيميايي و بعضا" مقاومت عوامل
بيماري زا ، استفاده از گياهان داروئي، آن هم بصورت محصولات داروئي با مقدار
ماده موثره مشخص و قابل كنترل شده و عاري از هرگونه آلودگي ميكروبي
مجددا" رواج يافته و نگرشي جديد نسبت به اين ذخاير طبيعي شكل گرفت.
در اين ميان گياه كدوي
تخم كاغذي از جمله گياهاني است كه از ديرباز مورد توجه بشربوده است. اگرچه كه از دير
باز مصارف خوراكي آن مرسوم بوده است اما بعدها به اثرات دارويي آن پي
برده شد.اولين بار درسالهاي بين 1936-1863 از دانه هاي اين گياه به
عنوان يك داروي رسمي در درمان انـگل هاي رودهاي (كرمهاي نواري و كرمهاي
گرد)(USP ) استفاده گرديد
(_pep)
بعدها با پيشرفت علم
پزشكي و شناخت بيشتر اثرات درماني اين گياه پزشكان نخست
در درمان مشكلات دستگاه ادراري شب ادراري در كودكان التهابات وسنگ
هاي مثانه از اين گياه مدد جستند.
سرانجام در دهه اخير
با شناسايي اثرات درماني اين گياه در درمان هيپرپلازي خوش خيم پروستات (Benign Prostatic Hyperplasix-BPH) ، اهميت و
لزوم تحقيق و بررسي پيرامون اين گياه بيش
از پيش آشكار گرديد و در اين راستا كشورهاي مختلف دنيا گامهاي بلندي را در
توليد محصولات دارويي گوناگون از اين گياه برداشتند تا بدانجا كه هم اينك در
كشورهايي چون آلمان و اتريش90%خط اول درمان بيماران مبتلا بهBPH با تجويز داروهايگياهي وخصوصا" اينگياه امكان
پذير گشته است (6,5, ,4, 3,2و1,8).
مشخصات ظاهري گياه:
كدوي تخم كاغذي (Cucurbita pepo,var.styriaca) گياهي
علفي،
يك ساله ومتعلق به تيره كدوئيان (cucurbitaceae) مي باشد. محققان معتقدند كه اين گياه براثر يك جهش ژني اتفاقي به وجود
آمده است. اين گياه داراي ريشهاي محكم و طويل، ساقهاي كركدار و خزنده
است. برگ
هاي درشت سبز
رنگ 5 لبي با دمبرگ طويل
وكركدار، گلهاي نر و ماده 5 لبي مجزا به رنگ زرد و ميوهاي درشت،كروي و
گوشتداراز اختصاصات اين گياه مي باشد. ميوههاي رسيده به رنگ زرد يا زرد
همراه با
رگههاي سبز بوده و
داخل هر ميوه بطور متوسط 400-500 عدد دانه وجود دارد.
رنگ دانه ها سبز تيره يا زيتوني و بدون پوسته مي باشد. دانه هاي بدون
پوسته اين گياه از اختصاصات ويژه اين گونه محسوب ميگردد.(5 ، 6، 8 )
تركيبات شيميايي:
قسمت مورد استفاده اين
گياه
دانه هاي آن بوده كه حاوي 35 تا 55% روغن است. مهمترين
اجزاء اين روغن را اسيدهاي چرب، ، استرولها، عناصر كمياب،
ويتامين ها و كارتنوئيدها تشكيل مي دهند.
اسيدهاي چرب: اسيدهاي
چرب موجود در اين روغن شـامل اسيـد پالمتـيك، استـئاريك، اولئيك و لينولئـيك بوده
(1) كه از اين ميان اسيد لينولئـيك (% 55-43) و اسيد اولئيك ) %38-27 ) بيشترين
درصد را بخود اختصاص ميدهند.
استرول ها : به صورت
آزاد و گلوكوزيده در حدود 1/0 %كل روغن را شامل شده و مهمترين آنها, بتاسيسترول – استيگما
سترول –كلسترول – ايزوفوكسترول مي باشند. (5، 6، 8)
عناصر كمياب : شامل
روي – سلنيوم- پتاسيم بوده كه در اين ميان روي و سلينوم از اهميت
ويژهاي برخوردار هستند. ( 5،6)
ويتامين ها: كه حدود
03/0 % روغن را در بر مي گيرد. و بيشترين درصد آن راگاما توكوفرول
تشكيل مي دهد. ( 6)
پروتئين ها: دسته
ديگري از مواد موجود در دانه ها را اسيدآمينه هاي ضروري بدن و اسيد آمينه خاص cucurbitin تشكيل مي دهد. (5)
اتيولوژي بيماري
علت ايجاد BPH هنوز
معلوم نمي باشد، هر چند ارتباط آن با افزايش سن نشان داده شده است. اكثرتئوريهاي موجود
براي علت BPH روي عدم تعادل هورموني ( يعني استروژن/ آندروژن)و يا
فاكتورهاي رشد ناشناخته پروستاتي كه نقش شروع كننده براي بكارگيري عوامل هورموني
را دارند متمركز مي باشد.بطور كلي عوامل مختلف احتمالي به شرح زير مي
باشد:
1-آندروژن ها:
تستوسترون عمدتا" توسط بيضهها و تحت كنترل محور هيپوتالاموس – هيپوفيز توليد شده و درداخل سلولهاي
پروستات توسط آنزيم 5- آلفا-ردوكتاز به يك آندروژن قويتر
بنام دي- هيدروتستوسترون (DHT) تبديل مي شود. دي هيدروتستوسترون
عمده ترين آندروژن داخل سلولي
بوده و عقيده بر اين
است كه مسئول حفظ و تداوم رشد پروستات مي باشد.
در بيماران مبتلا به BPH نشان
داده شده است كه فعاليت آنزيم 5- آلفا- ردوكتاز نسبت به افراد سالم بيشتر
از حد طبيعي مي باشد. بنابراين توليد دي هيدروتستوسترون كه بسيارموثرتر از
تستوسترون عمل ميكند بيشتر ميشود.
از طرفي تمايل DHT به
گيرنده هاي آندروژن نسبت به تستوسترون بيشتر بوده و با اتصال به گيرنده هاي آندروژني
استروما و اپي تليال با افزايش رشد سلولي باعث تكثير بيش
از حد بافت
پروستات ميگردد
2-استروژن: تغيير ديگر
هورموني كه با افزايش سن رخ مي دهد، تغييرمقدار استروژنها در پلاسما مي باشد
بطوريكه غلظت استراديول ها و خصوصا" استروژن با افزايش سن بالا ميرود.
بررسي هاي بعمل آمده
برروي استروژن نشان مي دهد كه قادر است بروي تكثير سلولهاي استروما و اپي تليال تاثير
گذاشته و آن را تشديد نمايد.
علاوه بر اين استروژن
مي تواند با DHT اثر سينرژيكي داشته و باعث افزايش تعداد گيرندههاي آندروژن حساس به DHT در
بافت
پروستات گردد.
3- تغيير در مقدار
گلوبولينها
با افزايش سن و ايجاد
بيماري (BPH) مقدارگلوبولين هاي متصل شونده به هورمونهاي جنسي Hormone binding globulin=SHBG) (*** در پلاسما بالا رفته و با توجه به اينكه تمايل اين
گلوبوليـن ها در آقايان به آندروژن نسبت به استروژن بيشتر مي باشد، بنابراين
حجم بالاي آنهـا مي تواند باعث موارد زير گردد:
1)افزايش استروژنهاي
آزاد
2) افزايش DHT در
بافت
پروستات
هر دو اين عوامل در
تشديد اين بيماري نقش بسزايي دارند.
مكانيسم عمل
آزمايشات invivo وinvitro انجام شده برروي اين گياه ،
مكانيسم عمل مواد موثر آن را در بيماري هيپريلازي خوش
خيم پروستات به عوامل زير نسبت مي دهد.
1-استرولها
1- الف - مهار آنزيم
5- آلفا-ردوكتاز
آنزيم 5- آلفا ردوكتاز
درسلولهاي فيبروبلاست پروستات باعث تبديل تستوسترون به دي هيدروتستوسترون (DHT) مي
شود با توجه به اينكه يكي از عوامل مهم ايجاد بيماري BPH وجود بيش از حد DHT مي
باشد استرولها باعث مهار اين آنزيم شده واين امرميتواند بعنوان
يكي از مكانيسم هاي عمل داروحائز اهميت باشد.
1- ب - تداخل در توليد
پروستاگلاندينهاي التهاب زا :
بررسي هاي اخير نشان
داده است كه ميزان پروستاگلاندين E2 (PGE2) كه عامل ايجاد التهاب بوده در مايع پروستات
بيماران مبتلا به BPH و پروستاتيت بطور غيرعادي ازحالت طبيعي بالاتر مي
باشد. استرولهاي موجود در روغن كدوي تخم كاغذي از بيوسنتز پروستاگلاندين E2 در
بافت
پروستات جلوگيري نموده و لذا قادر است يك عمل ضد التهابي را
انجام داده و مانع از التهابات حاصل از اين بيماري گردد. (1)
(_pep)
اشكال دارويي :
قطره 30 ميلي ليتري
موارد مصرف :
قطره پروستاتان در
موارد التهاب حاد و مزمن پروستات ، سوزش و تكرار ادرار بكار مي رود .
اجزاء فرآورده :
قطره پروستاتان از
عصاره هيدروالكلي گياهان زير تشكيل شده است :
ريشه گزنه 20% Urtica dioica
اندام هوايي گزنه 10% Urtica dioica
تخم كدوي بدون پوست 20% Cucurbita pepo
گل بابونه 20% Matricaria chamomilla
ميوه خارخاسك 20% Tribulus
terrestris
ميوه انيسون 10%
Pimpinella anisum
مواد موثره :
استروئيها ( سيوسترول
) ، اسكوپولتين ، فنيل پروپان ، ايزولكتين ، پلي ساكاريدها و فلانوييدها ، روغن هاي
فرار و اسيدهاي چرب ( اسيد لينوليئك)
آثار فارماكولوژيك و
مكانيسم اثر :
مطالعات انجام شده
نشان داده است كه سيتوسترول موجود در اين فرآورده با مهار
آنزيم 5-آلفا-ردوكتاز ( عامل اصلي تبديل تستوسترون به 5-آلفا-دي هيدروتستوسترون DHT ) باعث
كاهش غلظت دي هيدرو تستوسترون در سرم مي گردد و در نتيجه رشد غده پروستات را متوقف
مي نمايد .
ايزو لكتين موجود در
گزنه با رقابت در اتصال به گيرنده هاي تستوسترون در بافت پروستات
موحب وقفه هايپرلايز پروستات مي گردد .
همچنين تركيبات موجود
در اين فرآورده داراي اثرات ضد التهاب ف محرك سيستم ايمني و كاهش دهنده تونوس عضلات صاف
پروستات مي باشد و موجب تسهيل جريان ادرار و بهبود حال بيمار مي گردد .
مقدارمصرف :
روزي 3 بار هر بار 30 تا
40 قطره در يك فنجان آب سرد ريخته و بعد از غذا ميل شود . قطره پروستاتان را مي
توان براي مدت 6 تا 12 ماه مصرف نمود .
موارد احتياط :
در صورت بروز علائم
حساسيت از مصرف اين دارو خودداري گردد
عوارض جانبي :
با مصرف اين فرآورده
احتمال بروز اختلالات گوارشي (تحريك معده ) و واكنشهاي آلرژيك وجود دارد .
موارد منع مصرف :
اين فرآورده در كودكان
ممنوعيت مصرف دارد
منبع : مرکز مقالات
کشاورزی